fbpx

Οι ανεξέλικτες πυρκαγιές η νέα μάστιγα για την ανθρωπότητα

Οι ανεξέλικτες πυρκαγιές η νέα μάστιγα για την ανθρωπότητα

Φαίνεται ότι σε όλο τον κόσμο όλο και πιο συχνά ξεσπούν πυρκαγιές και διαρκούν περισσότερο. Αν είναι πράγματι έτσι, τι σημαίνει αυτό για τον άνθρωπο και τα οικοσυστήματα;

Φέτος τα Χριστούγεννα, στη Νέα Νότια Ουαλία της Αυστραλίας έκανε περισσότερη ζέστη από ό,τι συνήθως. Οι πυρκαγιές που άρχισαν δειλά δειλά να εκδηλώνονται τον Σεπτέμβριο οδήγησαν εντέλει στη χειρότερη περίοδο πυρκαγιών που είχε δει η περιοχή από το 2003. Ήδη στις αρχές Δεκεμβρίου, η πρωτοφανής «μεγαφωτιά» είχε κατακάψει πάνω από 21 εκατομμύρια στρέμματα γης και στοίχισε τη ζωή έξι ανθρώπων. Συνήθως, η αιχμή της περιόδου των πυρκαγιών στην Αυστραλία είναι τα μέσα Ιανουαρίου.

 

ΔΙΑΒΑΣΕ ΑΚΟΜΑ: Πριν και μετά στις Άλπεις: Πώς μειώθηκαν οι παγετώνες τα τελευταία 150 χρόνια

 

Πέρυσι, σε διάφορα σημεία του κόσμου σημειώθηκαν φωτιές μεγάλης διάρκειας από πολύ νωρίς. Παρότι οι πυρκαγιές είναι αναπόσπαστο μέρος του φυσικού κύκλου κάποιων οικοσυστημάτων, η αύξηση της συχνότητας και της κλίμακάς τους αποτελεί πλήγμα για τη δημόσια και περιβαλλοντική υγεία, με ανησυχητικές επιπτώσεις σε έναν κόσμο με υψηλό κίνδυνο πυρκαγιάς.

 

2019, η χρονιά που οι πυρκαγιές ξεπέρασαν κάθε ρεκόρ

Περισσότερες από 1.600 πυρκαγιές –τρεις φορές πάνω από τον μέσο όρο της δεκαετίας– κατέκαψαν φέτος την Ευρώπη έως τα μέσα Αυγούστου, με τις φωτιές στη Γαλλία και την Ισπανία να ξεπερνούν το συνηθισμένο. Τον Ιούνιο, η Υπηρεσία για την Παρακολούθηση της Ατμόσφαιρας του Κοπέρνικου (CAMS), η οποία ανιχνεύει τις εκπομπές αερίων από φωτιές ανά τον κόσμο, ανέφερε πύρινες λαίλαπες στη Σιβηρία και την Αρκτική, οι οποίες σάρωσαν εκτάσεις μεγαλύτερες από 100.000 γήπεδα ποδοσφαίρου. «Στη Γιακουτία συγκεκριμένα, δεν είχαν σημειωθεί τόσο εκτεταμένες πυρκαγιές τα τελευταία 17 χρόνια», λέει ο δρ Μαρκ Πάρινγκτον, ανώτερος επιστημονικός υπάλληλος στην CAMS. Αν και ξέσπασαν εντός της περιόδου πυρκαγιών, διήρκεσαν περισσότερο και επεκτάθηκαν όσο ποτέ άλλοτε. Στην Αμαζονία, 70.000 πυρκαγιές παρέλυσαν πολλές πολιτείες της Βραζιλίας. Στην Ινδονησία, οι πυρκαγιές που σημειώθηκαν κατά τον μήνα Σεπτέμβριο συγκρίνονται μόνο με το περιστατικό του 2015, όταν οι φωτιές εξέπεμψαν 884 εκατομμύρια τόνους άνθρακα.

Στις δυτικές ΗΠΑ, τόσο ο αριθμός των πυρκαγιών όσο και οι εκτάσεις καμένης γης αυξάνονται σταθερά από τη δεκαετία του 1950, σύμφωνα με τη NASA, ενώ μεγαφωτιές –φωτιές που καίνε πάνω από 400.000 στρέμματα– δεν καταγράφονται νωρίτερα από τη δεκαετία του 1970.

 

 

Ημερησία ισχύς ακτινοβολίας πυρκαγιών σε βατ ανά τετραγωνικό μέτρο από 01/12/2018 έως 30/11/2019

 

Σπάνια καιρικά φαινόμενα πίσω από πολλές πυρκαγιές

Οι προϋποθέσεις για να ξεσπάσει μια πυρκαγιά είναι η ανομβρία, κάποια καύσιμη ύλη και κάποιο μέσο πυροδότησης. Ο καιρός είναι ο μεγαλύτερος και πιο αστάθμητος παράγοντας πίσω από τις πυρκαγιές, διαπίστωσαν οι ερευνητές, καθώς η θερμοκρασία, η υγρασία, η βροχόπτωση και η ταχύτητα των ανέμων επηρεάζουν την ταχύτητα και την ένταση εξάπλωσης μιας φωτιάς. Οι πιο ολέθριες πυρκαγιές προκύπτουν όταν επικρατούν ζέστη, ανομβρία και ισχυροί άνεμοι.

 

 

(Εκπόνηση μελέτης: Υπηρεσία Κλιματικής Αλλαγής του Κοπέρνικου, Ευρωπαϊκό Κέντρο Μεσοπρόθεσμων Μετεωρολογικών Προγνώσεων)

Ακανόνιστες θερμοκρασίες του αέρα της επιφάνειας κατά τον Ιανουάριο του 2019 σε σχέση με τον μέσο όρο κατά την περίοδο 1981-2010. Πηγή: ERA-Interim.(Εκπόνηση μελέτης: Υπηρεσία Κλιματικής Αλλαγής του Κοπέρνικου, Ευρωπαϊκό Κέντρο Μεσοπρόθεσμων Μετεωρολογικών Προγνώσεων)

 

Οι φωτιές που έπληξαν την Αυστραλία στις αρχές του 2019 συνέπεσαν με τον θερμότερο Ιανουάριο που έχει καταγραφεί ποτέ στην περιοχή, αλλά και έναν από τους πιο ξηρούς σε σύγκριση με την περίοδο 1981-2010. Ειδικοί που ανέλυσαν μια 35ετή συλλογή καιρικών στοιχείων του Ευρωπαϊκού Κέντρου Μεσοπρόθεσμων Μετεωρολογικών Προγνώσεων (ΕΚΜΜΠ) και της Εθνικής Αρχής Ωκεανών και Ατμόσφαιρας (ΕΑΩΑ) πρόσεξαν ότι έχει παραταθεί η περίοδος των πυρκαγιών στο 25% των παγκόσμιων εκτάσεων βλάστησης, με τη διάρκεια των πυρκαγιών σε κάποια τμήματα της Νοτίου Αμερικής και της Ανατολικής Αφρικής αυξημένη κατά έναν μήνα και πλέον σε σχέση με σαράντα χρόνια πριν. Επίσης, ειδικοί του Συστήματος Πληροφοριών για Δασικές Πυρκαγιές Εκτάκτου Ανάγκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EFFIS) εφιστούν την προσοχή στην εμφάνιση ενός «νέου τύπου πυρκαγιών», με απρόβλεπτες αλλαγές κατεύθυνσης, μεγαλύτερη σφοδρότητα, ταχεία εξάπλωση και μεγάλης εμβέλειας διασπορά καιόμενων υλικών, που ρημάζουν τεράστιες εκτάσεις γης κατά μήκος περιφερειών και χωρών. Και μολονότι οι πυρκαγιές είναι μέρος του φυσικού κύκλου, τα οικοσυστήματα και οι κοινότητες ίσως δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν σε αυτές τις αλλαγές. Παραδείγματος χάριν, οι πυρκαγιές στη βορειοανατολική Νέα Νότια Ουαλία έκαψαν δάση βροχής, κάτι που δεν είχε συμβεί ποτέ άλλοτε, σύμφωνα με τον δρα Πάρινγκτον.

 

Ανακαλύπτοντας τη σωτήρια διάσταση των προγνώσεων

Η παρακολούθηση του χρόνου και του τόπου εμφάνισης κινδύνου για πυρκαγιά μπορεί να αποδειχτεί σωτήρια αλλά και περιβαλλοντικά και οικονομικά επωφελής. Ενώ η CAMS παρέχει στοιχεία για τον πραγματικό αριθμό πυρκαγιών στον κόσμο, ο Δείκτης Καιρικών Συνθηκών για Πυρκαγιές (FWI) συνδράμει την εξαγωγή προγνώσεων βάσει καιρικών μεταβλητών. Το EFFIS της Υπηρεσίας Διαχείρισης Εκτάκτου Ανάγκης του Κοπέρνικου (CEMS) χρησιμοποιεί τον δείκτη για τη βραχυπρόθεσμη πρόγνωση κινδύνου πυρκαγιάς, ενώ η Υπηρεσία Κλιματικής Αλλαγής του Κοπέρνικου (C3S) χρησιμοποιεί τον δείκτη για την πρόγνωση κινδύνου πυρκαγιάς σε εποχική κλίμακα και σε μεγαλύτερο βάθος χρόνου· αξιολογεί τη σφοδρότητα των πυρκαγιών, η οποία προκύπτει από την ταχύτητα εξάπλωσής τους και την ποσότητα καύσιμης ύλης που καταναλώνουν.

 

 

«Οι διακυμάνσεις στην εμφάνιση πυρκαγιών ανά τον κόσμο παρουσιάζουν μεγάλες αποκλίσεις από έτος σε έτος», λέει ο δρ Πάρινγκτον. «Η πρόβλεψη των μεταβολών αυτών συνιστά πρόκληση· οι αλλαγές που κάνουμε στο Παγκόσμιο Σύστημα Αφομοίωσης Πυρκαγιών (GFAS), το οποίο αφομοιώνει παρατηρήσεις από δορυφορικούς αισθητήρες για την ισχύ της ακτινοβολίας των πυρκαγιών και δίνει ημερήσιες εκτιμήσεις εκπομπών καιόμενης βιομάζας, θα αποτυπώνουν καλύτερα τα μεταβαλλόμενα χαρακτηριστικά των πυρκαγιών βελτιώνοντας, φερ’ ειπείν, τη χαρτογράφηση εδαφοκάλυψης και την απεικόνιση των συντελεστών εκπομπών στους οποίους βασίζονται οι εκτιμήσεις».

Ο καπνός, η αιθάλη και η τέφρα των πυρκαγιών απελευθερώνουν μονοξείδιο του άνθρακα (CO), διοξείδιο του άνθρακα (CO2), μεθάνιο, οξείδια του αζώτου, μαύρο άνθρακα και αερολύματα, που προσβάλλουν την ποιότητα του αέρα στα κατώτερα και τα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας. Σύμφωνα με την Υπηρεσία του Κοπέρνικου, ο συνδυασμός των εκπεμπόμενων ρύπων είναι που καθιστά τις πυρκαγιές «πολύ πιο επικίνδυνες για τη μόλυνση του αέρα από ό,τι οι βιομηχανικοί ρύποι».

 

Μια ανησυχητική επίπτωση για την υγεία

Η έκθεση στον καπνό, και ειδικά η βραχυπρόθεσμη έκθεση σε αιωρούμενα σωματίδια, προκαλεί ένα ευρύ φάσμα καρδιαναπνευστικών προβλημάτων που μπορεί να επιμείνουν για καιρό μετά το σβήσιμο της φωτιάς· εκατοντάδες χιλιάδες θάνατοι κάθε χρόνο συνδέονται με τον καπνό, σύμφωνα με το Κέντρο Πρόληψης Νόσων (CDC). Κατά τη φετινή χρονιά, σωματίδια εκπεμπόμενα από πυρκαγιές (PM2,5) εκτόξευσαν την ατμοσφαιρική ρύπανση στην Ισπανία, στη Γαλλία, στα Ιμαλάια και σε πολλές ακόμα περιοχές, σύμφωνα με τα στοιχεία για τα αερολύματα της CAMS. Στην Αυστραλία, πολλές περιοχές κήρυξαν κατάσταση εκτάκτου ανάγκης καθώς τα επίπεδα των αιωρούμενων σωματιδίων ξεπέρασαν τα όρια κινδύνου, με την ποιότητα του αέρα σε σημεία του Σίδνεϊ να ξεπερνά ακόμα και κατά δώδεκα φορές τα όρια επικινδυνότητας για την υγεία. Στη μόλυνση από σωματίδια PM2,5 που εκπέμπουν οι πυρκαγιές οφείλονται περίπου 10.000 με 30.000 πρόωροι θάνατοι που σημειώνονται ετησίως στις ΗΠΑ, όπως δείχνει μια πρόσφατη μελέτη· ερευνητές προβλέπουν ότι ο αριθμός αυτός μπορεί να διπλασιαστεί μέχρι τα τέλη του αιώνα, συγκριτικά με τις αρχές της δεκαετίας του 2000.

Ως εκ τούτου, η παροχή στοιχείων για εκτιμώμενες εκπομπές λόγω πυρκαγιάς γίνεται ολοένα πιο σημαντική για τη δημόσια υγεία ενόψει ενός μέλλοντος με αυξημένα κρούσματα πυρκαγιών. Καθημερινά, η CAMS δημοσιεύει πενθήμερες προγνώσεις με ρεύματα αερολυμάτων καπνού και ρύπων από πυρκαγιές. «Με τις αναλύσεις και τις προγνώσεις της παγκόσμιας ατμοσφαιρικής σύστασης από την CAMS, παρακολουθούμε και αξιολογούμε τις ενδεχόμενες επιπτώσεις των ρύπων καπνού ανά τον κόσμο», λέει ο δρ Πάρινγκτον. «Παρότι η μεγάλης ακτίνας μεταφορά καπνού δεν βλάπτει την ποιότητα του αέρα στην επιφάνεια, καλό είναι να την παρακολουθούμε, καθώς υπάρχει περίπτωση να φτάσει έως την επιφάνεια».

 

Ρεκόρ εκπομπών CO2 στον αέρα

Και μέσα σε όλα αυτά, υπάρχει και το CO2. Μέσα στους πρώτους έντεκα μήνες του 2019, οι πυρκαγιές απελευθέρωσαν 6.735 μεγατόνους CO2 παγκοσμίως, σύμφωνα με την CAMS. Στις υψηλότερες τιμές εκπομπών συγκαταλέγονται οι 140 μεγατόνοι CO2 από τις πυρκαγιές του Ιουνίου-Ιουλίου στην Αρκτική, ποσότητα άνθρακα που εκπέμπουν 36 εκατομμύρια αυτοκίνητα, καθώς και οι 708 μεγατόνοι από τις πυρκαγιές στην Ινδονησία μεταξύ Αυγούστου και Νοεμβρίου. Οι συζητήσεις για τον ρόλο που διαδραματίζουν οι πυρκαγιές στην κλιματική αλλαγή συνεχίζονται όσο κάποιες ποσότητες άνθρακα επαναπορροφούνται από τα δέντρα και τα φυτά κατά τη φυσική τους αναγέννηση· οι επιστήμονες εξακολουθούν να εκτιμούν ότι οι εκροές άνθρακα από τα ορυκτά καύσιμα είναι κατά πολύ υψηλότερες. Ωστόσο, η ταχύτητα ανάκαμψης της χλωρίδας ποικίλλει σε μεγάλο βαθμό. Σε κάποια μέρη, η φθορά μπορεί να αντέξει στον χρόνο. Οι πυρκαγιές στους τυρφώνες απελευθερώνουν μεγάλες ποσότητες άνθρακα μέσα από το παχύ στρώμα του εδάφους τους, εξακολουθούν να σιγοκαίνε για εβδομάδες ή μήνες και η πλήρης ανάκαμψη των καμένων περιοχών μπορεί να πάρει αιώνες. Το 2019, το 43 τοις εκατό των πυρκαγιών στην Ινδονησία, τις οποίες η CAMS παρακολούθησε λόγω των εκτεταμένων στηλών καπνού που απλώθηκαν πάνω από τη νοτιοανατολική Ασία, ξέσπασαν σε τυφώνες.

 

 

Οι τυφώνες που βρίσκονται κάτω από μονίμως παγωμένο έδαφος (περμαφρόστ), όπου περιέχεται το 14 τοις εκατό των παγκόσμιων εδαφικών αποθεμάτων άνθρακα, απειλούνται και αυτοί από σφοδρότερες πυρκαγιές στον μακρινό βορρά του πλανήτη, καθώς οι φλόγες λιώνουν το παγωμένο έδαφος που λειτουργεί ως προστατευτικό κάλυμμα. Το λιώσιμο του περμαφρόστ αρκεί για να απελευθερώσει μεγάλες ποσότητες μεθανίου, ένα αέριο που προκαλεί αύξηση της θερμοκρασίας 30 φορές περισσότερο από το CO2. Παράλληλα, η αιθάλη και οι στάχτες των πυρκαγιών που κατακάθονται στον πάγο και το χιόνι κάνουν το έδαφος πιο θερμό, καθώς γίνεται πιο σκούρο και απορροφά περισσότερη ηλιακή ακτινοβολία.

 

Προς ένα νέο zeitgeist: Αναζητώντας αλεξίπυρες λύσεις για ένα πύρινο πρόβλημα

Ένα νέο σύνολο δεδομένων για τον κίνδυνο πυρκαγιάς από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Μεσοπρόθεσμων Μετεωρολογικών Προγνώσεων και την Υπηρεσία Διαχείρισης Εκτάκτου Ανάγκης του Κοπέρνικου θα βοηθά να εξετάζεται αν οι αλλαγές στη συμπεριφορά των πυρκαγιών είναι ασυνήθιστες ή αν κάποτε υπήρξαν ο κανόνας. Η πρώτη στον κόσμο μακροχρόνια βάση καταγραφής ανοιχτής πρόσβασης για τον καιρό και το κλίμα που λειτουργεί από το 1980 θα βοηθά στην ανάλυση των τρεχόντων κινδύνων πυρκαγιάς σε σχέση με τις συνθήκες που ευνοούσαν το ξέσπασμα πυρκαγιών κατά το παρελθόν, στην εκτίμηση του εύρους της κλιματολογικής ποικιλομορφίας, καθώς και στον εντοπισμό μοτίβων μεταβολών σε περιοχές του κόσμου με υψηλό κίνδυνο πυρκαγιάς.

«Οι πληροφορίες και οι προγνώσεις για τον κίνδυνο πυρκαγιάς είναι ζωτικής σημασίας για την παρακολούθηση των πυρκαγιών σε όλο τον κόσμο, επειδή παρέχουν το πλαίσιο των περιβαλλοντικών συνθηκών μέσα στο οποίο παρατηρούνται πυρκαγιές», λέει ο δρ Πάρινγκτον. «Αυτό το σύνολο δεδομένων είναι πολύ σημαντικό, καθώς προσφέρει ένα μακροπρόθεσμο πλαίσιο των μεταβολών του κινδύνου πυρκαγιάw σε παγκόσμια κλίμακα, βοηθά στον εντοπισμό περιοχών όπου εκδηλώνονται πυρκαγιές συχνότερα και συνδράμει τις Αρχές Προστασίας του Πολίτη αλλά και κάθε άνθρωπο, γενικότερα, να έχουν επίγνωση των συνθηκών που γεννούν πυρκαγιές».

Τα αντιπυρικά μέτρα ενάντια στις πυρκαγιές κερδίζουν έδαφος. Στην Καλιφόρνια, οι επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας προσαρμόζονται στον κίνδυνο πυρκαγιάς διακόπτοντας την ηλεκτροδότηση, πυροσβεστικές μονάδες αναβαθμίζουν τον σχεδιασμό και τους τρόπους απεύθυνσής τους προς το κοινό, ενώ το πολιτειακό πρόγραμμα ανώτατου ορίου και εμπορίας (cap-and-trade) άνθρακα συνεισφέρει στην εύρεση πόρων, στην υγεία των δασών και στην πυρική πρόληψη. Στην Ισπανία, ειδικές μονάδες αναλαμβάνουν την πρόληψη μεγαφωτιών καίγοντας την υπεραναπτυγμένη βλάστηση στα δάση, ενώ η Αυστραλία αναθεώρησε τον εθνικό της οικοδομικό κανονισμό λόγω ανησυχιών σχετικά με την πυρασφάλεια.

 

ΠΗΓΗ: Euronews.com